Slaapwandelen

Je hoort mensen weleens zeggen dat ze aan het slaapwandelen zijn. Dit wordt dan meer figuurlijk bedoeld omdat ze er niet bij zijn met hun gedachten. Het is echter weldegelijk zo dat een groep kinderen en volwassenen te maken heeft met slaapwandelen. Dit heeft voor hen dan ook nog eens flinke gevolgen. Het is goed om daarom dus eens wat dieper in te gaan op wat er dan precies gebeurt.

Slaapwandelen is een gedragsstoornis. Het komt voor tijdens de slaap en zorgt voor mensen die wandelen of ander actief gedrag uitvoeren, maar dan in een slaapfase. Het komt vaker bij kinderen dan bij volwassenen voor. Bovendien komt het ook vooral voor bij families waarin meerdere personen last hebben van de stoornis, bij mensen met slaaptekorten of bij mensen die vatbaar zijn voor veelvuldig wakker worden in de nacht.

Probeer zeker ook eens onze SLEEPWELL SPRAY™ voor een betere slaap kwaliteit.

Mensen die last hebben van slaapwandelen krijgen vaak te maken met ongelukken die voor blessures zorgen. Daarnaast hebben zij slechtere slaap en voelen ze zich slaperig gedurende de dag. In de meeste gevallen is het op te lossen zonder grote behandelingen. Slechts wanneer de problemen veelvuldig en hevig voorkomen is het belangrijk om een behandeling hiervoor te ondergaan. Daar is dan veel profijt van te hebben.

Is slaapwandelen echt een slaapstoornis?

Slaapwandelen wordt ook wel onder de noemer parasomnia geschaard. Dit zijn aandoeningen waarbij abnormaal gedrag tijdens de slaap wordt vertoond. Het zijn aandoeningen die op de grens van slapen en wakker zijn plaatsvinden. Dat is ook de reden waarom de handelingen niet passen bij de normale staat van slaap.

De aandoeningen zijn in te delen op basis van de fase van de slaapcyclus waarin ze plaatsvinden. Het gebeurt in fases buiten de REM slaap, ook wel de NREM genoemd. Denk dan vooral aan fase 3 van een slaapcyclus. Dit wordt ook wel de diepe slaap genoemd. Ook andere aandoeningen die als parasomnia te boek staan vinden dan plaats. Denk aan praten in de slaap, slaapterreur en meer van dergelijke aandoeningen.

Op welke symptomen moet je letten?

De symptomen van slaapwandelen hebben vooral te maken met simpele of minder simpele handelingen die een persoon tijdens de slaap doet. Wie een aanval van slaap wandelen heeft, heeft de ogen vaak open, maar met een glazige blik. Er is ook geen reactie wanneer je de persoon aanspreekt en het spreken gebeurt vaak in onsamenhangende vorm.

Het is goed om te weten dat slaapwandelen niet alleen om wandelen draait. Door de naam verwarren mensen dit soort zaken weleens. Er zijn allerlei zaken die hieronder vallen. Denk aan aankleden, rennen, opruimen of zelfs seksuele handelingen. Ook urineren op willekeurige plekken kan hieronder worden geschaard. Het kan heel soms zo zijn dat er gewelddadig gedrag plaatsvindt. Nog zeldzamer is een echte complexe handeling zoals autorijden.

Een aanval van slaapwandelen kan slechts enkele seconden duren, maar kan soms ook tot een half uur aanhouden. In de meeste gevallen blijft het beperkt tot minder dan 10 minuten. De persoon die de aanval onder gaat keert dan vaak zelf terug naar zijn of haar bed om de normale slaap te hervatten. Wel is het soms zo dat zij voortijdig wakker worden en verward raken omdat ze niet in bed liggen.

Een belangrijk symptoom om op te letten als het om slaapwandelen of een andere parasomnia gaat, is dat de persoon die het ondergaat zich er niets van kan herinneren na afloop. Dat betekent dus dat je ze vaak zelf moet inlichten over datgene wat er gebeurd is gedurende de slaap. Ook is het zo dat dit soort aandoeningen vaker voorkomen in de eerste helft van de nacht. Dit komt omdat er dan ook langere fases van diepe slaap zijn gedurende de slaapcycli.

Hoe vaak komt slaapwandelen voor?

Slaapwandelen komt meer bij kinderen dan bij volwassenen voor. Een wetenschappelijk onderzoek toonde aan dat ongeveer 29 procent van de kinderen tussen 2 en 13 jaar weleens slaapwandelden. Waarbij dit vooral tussen 10 en 13 jaar veel voorkwam. Bij volwassen was dit percentage scherp lager, zo’n 4 procent van de deelnemers ervaarde dit. Wel is het een obstakel dat slapers zelf de aanvallen van slaapwandelen niet kunnen herkennen. Daardoor kan het dus vaker voorkomen dan gemeten. In een metastudie van 51 verschillende onderzoeken is gevonden dat 5 procent van de kinderen en 1,5 procent van de volwassenen weleens aanvallen ervaart.

Welke gevaren brengt slaapwandelen mee?

Slaapwandelen kan enkele gevolgen hebben voor de gezondheid. Vooral omdat blessures kunnen worden opgelopen door vallen, stoten, struikelen en andere zaken die kunnen voorkomen tijdens de handelingen. Het gevaar van snijden aan scherpe objecten bestaat ook altijd. In een enkel geval is er natuurlijk ook een gevaar bij het autorijden of motorrijden. Dit kan zelfs de dood als gevolg hebben. In een situatie waarin geweld wordt gepleegd in de slaap, kunnen anderen ook geraakt worden. Ook kunnen zij onvoldoende uitgerust raken door de nachtelijke escapades.

Een ander probleem is dat de slaapwandelaars overdag meer last hebben van slaperigheid en dus een gebrek aan focus. Ook kunnen zij insomnia ontwikkelen. Het is nog niet bekend of deze problemen voortkomen uit het slaapwandelen, of dat er een gemeenschappelijke factor is die soms de ene klacht en soms de andere klacht kan veroorzaken. Mogelijk is er een verband dat uit één van de lopende onderzoeken naar voren komt.

Wat kan slaapwandelen veroorzaken?

Experts op het gebied van slap denken dat slaapwandelen vooral voorkomt op het moment dat een persoon in de fase van diepe slaap zit. De persoon wordt dan deels gewekt door bepaalde triggers. Wat dan weer leidt tot het ondernemen van activiteiten, ook al is de persoon nog voornamelijk in slaap. Dit kan om allerlei redenen gebeuren. Denk aan een genetische toestand. Vaak komt slaapwandelen bij meerdere personen in een familie voor, al hoeft dit niet altijd het geval te zijn.

Ook een slaaptekort kan een aanleiding zijn. De correlatie tussen beide zaken is in onderzoeken aangetoond. Zoals dat ook het geval is voor sommige medicijnen. De medicijnen verdoven de patiënt waardoor een staat van slaap ontstaat terwijl de persoon eigenlijk wakker kan zijn, met slaapwandelen als gevolg. Het gebruik van alcohol in de avonduren kan de risico’s ook enigszins verhogen. De slaap wordt dan instabiel. Dit geldt ook voor patiënten die koorts hebben, vooral bij kinderen. Andere zaken zijn hersenschade, slaapapneu en rusteloze benen. Het is ook goed om de rol van stress mee te wegen. Dit kan veel effect op de slaap hebben in allerlei vormen, waaronder een toenemende kans op slaapwandelen.

Wat wel belangrijk is om te weten, is dat slaapwandelen vaak ook vanzelf kan verdwijnen. Veel kinderen die in hun jonge jaren aanvallen van slaapwandelen hebben, hebben er op latere leeftijd geen last meer van. In sommige gevallen blijft dit echter ook in het volwassen leven wel voorkomen. Een klein percentage heeft er als kind geen last van, maar krijgt op later leeftijd wel iets vaker last van slaapwandelen. Wat hier de reden van is, is nog niet vastgesteld.

Hoe is slaapwandelen te behandelen?

De manier waarop het slaapwandelen behandeld moet worden hangt van verschillende factoren af. Afhankelijk van de leeftijd van de patiënt zijn er andere mogelijkheden. Ook is de frequentie waarmee iemand slaapwandelt belangrijk. Hoe gevaarlijk en verstorend de aanvallen zijn speelt ook een rol in de behandeling. Daardoor zijn er dus verschillende zaken om op te letten.

Zowel voor kinderen als volwassenen is het belangrijk om in ieder geval de dokter ervan te verwittigen dat het slaapwandelen plaatsvindt. De dokter kan dan vaststellen welke van de eerdergenoemde mogelijke oorzaken aan de basis ligt. Aan de hand daarvan is dan een plan van aanpak voor de behandeling te maken. In de meeste gevallen zal zelfs voor geen enkele vorm van behandeling worden gekozen. De aanvallen komen niet vaak genoeg voor of de handelingen tijdens het slaapwandelen blijven ongevaarlijk.

Doordat het slaapwandelen vaak in hevigheid afneemt op latere leeftijd, en vaak zelfs helemaal verdwijnt, is het dan dus ook mogelijk om zonder enige behandeling te zorgen dat er een einde komt aan de problemen. Mocht het nodig zijn om toch stappen te ondernemen, dan zijn er voldoende verschillende paden om te bewandelen. Dit kan de dokter dan in een plan van aanpak vatten.

Het wegnemen van gevaren

Het eerste wat nodig is, is het wegnemen van de mogelijke gevaren tijdens het slaapwandelen. Dat betekent dus dat je even moet kijken naar de inrichting van de slaapkamer en de verdere woning. Zorg bijvoorbeeld dat scherp objecten en wapens niet vrij te pakken zijn. Zorg ook dat ramen en deuren goed gesloten zijn. Let op of er niets op de grond blijft rondslingeren waarover gestruikeld kan worden. Zorg eventueel dat het licht werkt op bewegingssensoren. Mocht het nodig zijn, dan is ook een alarm aan dit systeem te koppelen zodat anderen gewekt worden bij een aanval van slaapwandelen.

Onderliggende oorzaken aanpakken

Ook niet onbelangrijk in de behandeling van slaapwandelen, is de behandeling van onderliggende factoren zoals slaapapneu of rusteloze benen. Door hier de behandeling op te richten, kan het goed zijn dat het slaapwandelen ook wordt opgelost. Kijk ook naar bijvoorbeeld medicijnen die genomen worden en hun rol in het slaapwandelen. Mogelijk kan de dokter de dosering veranderen of een ander medicijn voorschrijven.

Anticiperen op het slaapwandelen

Een andere tactiek die weleens wordt gekozen, is anticiperen. Door iemand wakker te maken vlak voor het slaapwandelen waarschijnlijk gaat voorkomen, is veel te bereiken. Omdat het slaapwandelen in specifieke fases van de slaap gebeurt, is het ook zo dat het slaapwandelen ongeveer op hetzelfde tijdstip begint iedere keer. Door hierop gespitst te zijn en net daarvoor iemand te wekken, kan het slaapwandelen worden voorkomen. Het is vooral effectief bij kinderen. Let wel op, deze methode is niet wetenschappelijk onderzocht.

Zorgen voor betere slaap

Het is ook belangrijk om te zorgen voor een betere slaap. Dat doe je bijvoorbeeld door een betere routine te verzorgen of door voor een meer aantrekkelijke slaapomgeving te zorgen. Wanneer dit soort zaken niet goed op orde zijn, dan kan dit voor veel problemen zorgen. Denk aan het juiste matras en kussen. Denk ook aan het minderen met cafeïne en alcohol. Al dit soort zaken kunnen effect hebben op de kwaliteit van de slaap.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie is erop gericht om negatieve en beperkende gedachten en gedragingen uit een mens te verdrijven. Dat dit werkt voor slapeloosheid is bewezen in onderzoeken. De slaap werd van betere kwaliteit dankzij een andere kijk die de patiënt op slaap ontwikkelde. Werken met deze vorm van therapie heeft ook effect op stress en angst. Dit zijn allerlei factoren die ook een rol spelen in het ervaren van aanvallen van slaapwandelen.

Omgaan met medicatie

Mocht geen van de behandelingen aanslaan, dan zijn er mogelijkheden met medicatie. Dit gaat vaak om antidepressiva en aanverwante middelen. Ook melatonine kan volgens onderzoek helpen. Wel is het belangrijk dat er eerst met een dokter wordt overlegd. Ook wanneer het om vrij verkrijgbare middelen gaat. Elk middel heeft immers voordelen en nadelen. De dokter kan dit goed inschatten en bepalen wat goed is en wat niet.

Kan je iemand die slaapwandelt wekken?

Specialisten raden het af om mensen middenin het slaapwandelen te wekken. Omdat ze zich er zelf niet bewust van zijn, kan het wekken angstaanvallen, woede en verwarring in de hand werken. Wie te maken heeft met een slaapwandelaar kan wel proberen de aanval in goede banen te leiden. Dat betekent dat je ze weg houdt van gevaren en waar mogelijk terug stuurt naar bed. Doe dit rustig en op rustgevende toon. Dit helpt het best. Is het wekken echt noodzakelijk? Doe dit dan heel voorzichtig.